Het begon ermee dat hij mailtjes naar verkeerde personen stuurde. Toen merkte hij dat er van alles misging bij het koken. Na het douchen wist hij niet meer goed hoe hij zich moest afdrogen. ‘Mijn vrouw heeft me gedwongen naar de huisarts te gaan, want uit mijzelf doe ik dat niet zo snel,’ vertelt Maarten (56). ‘Toen hij mij vroeg wat voor werk ik deed, kon ik dat niet uitleggen. Heel vreemd, de juiste woorden kwamen er gewoon niet uit.’
De huisarts denkt aan neurologische schade door een gebrek aan vitamine B12 en stuurt Maarten door naar een neuroloog. Die stelt tot grote schrik van Maarten dat een hersentumor de problemen veroorzaakt. Nader onderzoek wijst echter uit dat hij is getroffen door een zeldzaam type herseninfectie. ‘Mooi, dacht ik, dat is beter dan een tumor. Maar toen kreeg ik te horen dat zeventig procent van de mensen die mijn type herseninfectie krijgt, binnen twee maanden overlijdt.’
De gelukkige dertig procent
Maarten behoort echter tot de gelukkige dertig procent: de infectie dooft langzaam. Acht maanden later kan hij zelfs weer voorzichtig aan het werk. Hij heeft een veeleisende baan bij een gemeente in het midden van het land. Als projectleider civiele techniek is hij daar verantwoordelijk voor alle wegvernieuwingen. ‘Van A tot Z,’ vertelt hij. ‘Ik doe de planning, het budget, de inspraakprocedures, het overleg met de wethouders, het contact met kritische burgers. Zelfs het ontwerp van de wegen doe ik zelf. Zo heb ik bijna vijfentwintig jaar gewerkt, 36 uur per week. Een mooie baan, maar ook erg belastend. Als er ook maar ergens een loopplankje verkeerd ligt, krijg je te maken met boze burgers. Je moet ook vaak met wethouders in discussie en je bent verantwoordelijk voor miljoenen euro’s op jaarbasis.’
Hoewel de infectie uiteindelijk helemaal wegtrekt, is Maarten er sterk door verzwakt. ‘Kom eerst maar eens een uurtje koffiedrinken,’ zei mijn chef. ‘De hele organisatie leefde met mij mee en ik kreeg de ruimte om het rustig aan te doen’. Hij begint met negen uur werken per week en bouwt dat uit naar twaalf uur. Het gaat stapje voor stapje beter, maar een aantal problemen blijft hem ook na een half jaar nog dwarsbomen. ‘Het plannen van mijn werkdagen ging niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger. Ik merkte ook dat het me niet lukte om keuzes te maken, prioriteiten te stellen. Daar werd ik onzeker over. Concentreren kostte me veel kracht. Omgaan met druk ging niet meer, ik kreeg daar snel een opgejaagd, overspannen gevoel van.’
Vermoeid en gespannen
Anders dan vroeger werkt Maarten in deze periode zoveel mogelijk achter de schermen: gesprekken met boze burgers gaat hij uit de weg, overleg met kritische wethouders laat hij aan collega’s over. Ondertussen is hij vaak vermoeid en gespannen. Als hij dit met de bedrijfsarts bespreekt, stelt deze voor een NAH-coach in te schakelen. ‘Ik kon me redelijk redden, maar ik wilde uitzoeken hoe ik het allemaal beter kon aanpakken. Het leek me heel prettig die speurtocht samen met een coach te doen.’
Die coach wordt Rionne. ‘Maarten is bij ons aangemeld omdat hij overbelast raakte op zijn werk,’ vertelt ze. ‘Door de infectie is er toch wel wat schade aan de hersenen ontstaan. Zoals je vaak bij mensen met NAH ziet, ging hij te veel door op de oude voet. Daardoor dreigde hij richting een burn-out te gaan.’
Rionne stelt aan Maarten voor om met een methode te gaan werken die wel vaker wordt toegepast bij mensen die met overbelasting en stress kampen. ‘Ik heb de methode een beetje aangepast op de situatie van Maarten,’ legt Rionne uit. ‘Hij is gebaseerd is op drie pijlers:'
1 - HERKENNEN
‘Samen uitzoeken hoe je bij jezelf herkent dat je gestrest bent. Stijve schouders, veel piekeren, hoofdpijn, dat zijn voorbeelden van tekenen dat je overbelast raakt. Maar mensen negeren die signalen vaak en dan kan het fout gaan.’
2 – ERKENNEN
‘Zie je van jezelf dat de stress wordt veroorzaakt door specifiek gedrag dat te belastbaar is voor jou? Bijvoorbeeld meerdere dingen tegelijkertijd doen of lang vergaderen?’
3 – AANPASSEN
‘Wat kun je doen om stress te voorkomen? Vaker een pauze nemen? Anderen om hulp vragen? Beter vooruitplannen? Maarten pakte de methode meteen voortvarend op. Hij kwam met heel goede, creatieve oplossingen.’
Grenzen ontdekken
Maarten reageert enthousiast als de methode van Rionne ter sprake komt. ‘Ja, dat schema zit er goed in: herkennen, erkennen, aanpassen,’ zegt hij. ‘Herkennen van stress, dat is dat gevoel van onrust en overspannenheid dat vaak komt opzetten. Erkennen was eigenlijk het ontdekken van mijn grenzen. Vroeger zei ik bijvoorbeeld altijd ‘ja’ als een collega mij om hulp vroeg, ik vond het dan helemaal geen punt als ik wat langer moest doorwerken. Nu gaat dat niet meer. Aanpassen betekent dat ik hier anders mee om moet gaan. Samen met Rionne heb ik bedacht dat als iemand mij iets vraagt, ik ook kan zeggen: Is het heel erg als ik het niet meteen vandaag doe, maar morgen? Grappig is dat ik later van een collega spontaan de feedback kreeg dat hij die duidelijkheid erg in mij waardeerde.’
Aanpassen betekent ook dat Maarten nu wat vaker een pauze neemt en wat vaker koffie met collega’s drinkt. En dat hij af en toe de deur uitgaat. ‘Voor mijn werk gebruik ik geavanceerde software waardoor ik nooit meer naar buiten hoef om een locatie te bekijken. Maar nu bezoek ik toch vaker zelf een locatie om de situatie te beoordelen, schetsen te maken. Even achter het bureau vandaan, dat schept een stukje rust.’
Uitdagende klus
Twee maanden voor het interview met Maarten is de coaching afgerond. ‘Ik heb de coaching erg gewaardeerd,’ zegt hij. ‘Rionne kon veel uitleggen over hersenletsel, het was heel prettig om te klankborden met een NAH-coach met zoveel kennis van zaken.’ Hij werkt nu achttien uur per week. ‘En dat is de limiet. Na mijn werk maak ik altijd een wandeling van tien kilometer om weer tot rust te komen.’
Als hij over zijn werk vertelt, hoor je dat het plezier terug is. ‘Ik ben nu met een leuke, uitdagende klus bezig,’ vertelt hij. ‘Er wordt een groot verzorgingscomplex gebouwd in een gebied dat slecht bereikbaar is. Om er te komen moet je door allemaal kleine straatjes dwars door een woonwijk. Samen met een wethouder onderzoek ik de mogelijkheden van twee alternatieve routes. Die wethouder weet wat er met mij is en houdt daar rekening mee.’ Hij lacht: ‘Ja, de moeilijke gesprekken met kritische burgers en wethouders die ik een tijdlang uit de weg ging, heb ik ook weer langzaam opgepakt.’